Metaverse: Khi giấc mơ ảo trở thành bài học thật cho doanh nghiệp nhỏ

Có một thời điểm, Metaverse từng là từ khóa “gây nghiện” của giới truyền thông toàn cầu. Từ khi Mark Zuckerberg đổi tên công ty mẹ Facebook thành Meta vào cuối năm 2021, làn sóng quan tâm đến Metaverse bùng nổ. Hàng trăm thương hiệu đổ xô đầu tư vào không gian ảo, mua đất 3D, mở showroom NFT, tổ chức sự kiện thực tế ảo… như thể nếu không kịp có mặt trên Metaverse, doanh nghiệp sẽ bị bỏ lại phía sau.

Nhưng vài năm sau, hiện thực trở nên lạnh lùng hơn nhiều so với tưởng tượng. Reality Labs – đơn vị dẫn dắt mảng Metaverse của Meta – đã báo lỗ hơn 60 tỷ USD. Theo CNBC, số người dùng thực sự tương tác trong các không gian ảo ngày càng sụt giảm. Dữ liệu từ eMarketer và GoodFirms cho thấy: người dùng không mấy mặn mà với những trải nghiệm phức tạp, thiếu tính thực tế và khó tạo giá trị sử dụng lâu dài.

Và rồi, câu hỏi lớn được đặt ra: Phải chăng Metaverse chỉ là một ảo vọng được công nghệ tô vẽ quá tay? Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ – nơi ngân sách truyền thông luôn là bài toán căng não – bài học từ Metaverse không nằm ở việc nên hay không nên “bắt trend”, mà nằm ở chỗ phân biệt giữa xu hướng thật sự có giá trị lâu dài và làn sóng ồn ào ngắn hạn.

Hãy cùng Smartcom nhìn lại Metaverse – không phải để chỉ trích, mà để hiểu rõ điều gì đã diễn ra và tại sao tỉnh táo trước xu hướng mới lại quan trọng hơn bao giờ hết.

Metaverse từng hứa hẹn điều gì?

Ban đầu, Metaverse được mô tả như một vũ trụ ảo nơi con người có thể làm mọi thứ: gặp gỡ, làm việc, học tập, giải trí, mua sắm… mà không cần hiện diện vật lý. Hình ảnh một thế giới kỹ thuật số song song với thế giới thực, nơi chúng ta tương tác qua các avatar 3D, đã được thổi phồng qua các video giới thiệu bóng bẩy và tham vọng của các ông lớn công nghệ.

Thế giới marketing nhanh chóng nhìn thấy “cơ hội” trong đó:

• Tổ chức sự kiện không giới hạn số lượng người tham dự.

• Mở cửa hàng ảo 24/7 mà không tốn chi phí mặt bằng.

• Tạo trải nghiệm thương hiệu mới lạ, “thế giới riêng” cho khách hàng thân thiết.

• Khai thác xu hướng NFT và sở hữu kỹ thuật số.

Nhiều thương hiệu lớn lập tức nhảy vào: Gucci, Nike, Coca-Cola… Tại Việt Nam, một số dự án bất động sản và thương mại điện tử cũng tuyên bố “bắt tay xây dựng Metaverse”.

Nhưng chỉ sau 1–2 năm, làn sóng ấy dần im lặng.

Điều gì đã thực sự xảy ra?

1. Người dùng không thấy lý do để ở lại

Một trong những thất bại cốt lõi của Metaverse nằm ở trải nghiệm người dùng rối rắm, thiếu thực tế và tốn kém về mặt công nghệ. Để “sống” trong Metaverse, bạn cần:

• Kết nối internet tốc độ cao ổn định.

• Thiết bị chuyên biệt như kính VR, PC cấu hình mạnh.

• Thời gian để làm quen với không gian, điều hướng, tương tác…

Với người dùng phổ thông, đặc biệt ở thị trường đang phát triển như Việt Nam, những điều kiện này vẫn là rào cản lớn. Đa số người dùng chỉ cần một chiếc smartphone, và họ mong muốn mọi thứ xảy ra nhanh gọn trên đó.

Metaverse chưa từng trở thành thói quen hằng ngày của người dùng, trong khi mạng xã hội và video ngắn thì làm được điều đó một cách hiệu quả hơn nhiều.

2. Giá trị sử dụng không tương xứng kỳ vọng

Thương hiệu nào cũng muốn tạo “trải nghiệm đột phá” trong Metaverse, nhưng không nhiều người giải được bài toán: Trải nghiệm đó phục vụ nhu cầu thực sự nào?
Một cửa hàng thời trang ảo không có khả năng thử đồ thật, chất liệu thật. Một concert 3D thiếu cảm xúc như khi bạn đứng giữa đám đông thật.

Khách hàng vào chơi một lần cho biết, chụp vài tấm ảnh PR, rồi rời đi mãi mãi. Giá trị dài hạn không tồn tại.

3. Công nghệ đi quá nhanh so với hạ tầng và thói quen

Một phần nguyên nhân khiến Metaverse thất bại là vì nó được vẽ ra quá nhanh, trong khi:

• Cơ sở hạ tầng kỹ thuật chưa đủ phổ cập.

• Hành vi người dùng chưa đủ sẵn sàng.

• Thị trường vẫn chuộng những định dạng đơn giản, dễ tiêu hóa, dễ tương tác.

Theo eMarketer, chỉ khoảng 18% người dùng internet tại Mỹ từng trải nghiệm Metaverse. Trong đó, hơn 60% chỉ dùng một lần rồi bỏ. Thực tế, điều này phản ánh rõ tại các thị trường mới nổi, nơi nhu cầu cơ bản còn chưa được đáp ứng, thì không gian ảo là một thứ quá xa xỉ.

Doanh nghiệp nhỏ nên học gì từ bài học Metaverse?

1. Không phải cái gì “hot” cũng phù hợp

Trong marketing, đôi khi “không theo kịp xu hướng” lại là một lựa chọn đúng. Vì nguồn lực của doanh nghiệp nhỏ luôn hữu hạn, việc tham gia một xu hướng chỉ nên thực hiện khi:

• Bạn hiểu rất rõ khách hàng của mình có ở đó không.

• Bạn biết cách đo lường hiệu quả đầu tư.

• Bạn có một câu chuyện thật sự cần kể trong không gian đó.

Metaverse từng được truyền thông gọi là “tương lai của internet”. Nhưng tương lai đó không nhất thiết phải bắt đầu từ hôm nay, và càng không phải dành cho tất cả mọi người.

2. Hãy kiểm tra tính “thật” của một xu hướng

Đừng chỉ nhìn vào những video viral hay con số truyền thông bề nổi. Hãy đặt câu hỏi:

• Xu hướng này đã có case study nào chứng minh hiệu quả chưa?

• Khách hàng thật của mình có dùng nó không?

• Có những nền tảng nào đang thực sự bền vững hơn?

Việc đặt câu hỏi đúng sẽ giúp bạn tránh lãng phí nguồn lực vào những không gian đẹp nhưng trống rỗng.

3. Đầu tư vào cái “gần và thật” trước

Thay vì đổ tiền vào Metaverse hay những công nghệ còn quá xa, nhiều doanh nghiệp nhỏ đã chọn cách đầu tư vào:

• Nội dung video ngắn trên TikTok, Facebook Reels.

• Email marketing tự động, mang lại tỷ lệ chuyển đổi ổn định.

• Kênh bán hàng trên Zalo hoặc Livestream thương mại điện tử.

Những giải pháp đó không “long lanh” như thế giới ảo, nhưng lại đo được hiệu quả, triển khai được nhanh, và phục vụ đúng hành vi người dùng hiện tại.

Liệu Metaverse có thực sự chết?

Không. Nhưng nó đang tạm lùi về sau hậu trường để chờ thời điểm chín muồi hơn. Công nghệ thực tế ảo, blockchain, AI… đều là những nền tảng sẽ tiếp tục phát triển. Nhưng bài học từ Metaverse là:

• Thời điểm ứng dụng mới là yếu tố quyết định.

• Sự phù hợp với thị trường mục tiêu quan trọng hơn là công nghệ.

• Truyền thông cần thực tế hóa những điều “ảo”, thay vì chỉ chạy theo hype.

Nói như cách của CEO Roblox – một trong những nền tảng được gắn với Metaverse nhiều nhất – thì: “Đây là một giấc mơ dài hạn. Nhưng không ai biết chính xác khi nào nó thành hình.”

Nhìn lại Metaverse để bước đi chắc chắn hơn trong marketing

Metaverse từng là biểu tượng cho một tương lai số không giới hạn. Nhưng khi làn khói hào nhoáng lắng xuống, điều còn lại không phải là sự thất bại của công nghệ, mà là bài học tỉnh táo trong lựa chọn xu hướng.

Với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, bài học quan trọng không nằm ở việc “bắt kịp công nghệ mới”, mà là:

• Biết chọn lọc xu hướng phù hợp.

• Luôn giữ sự thực tế trong chiến lược truyền thông.

• Và dám tập trung nguồn lực vào những kênh hiệu quả đã được kiểm chứng.

Nếu bạn đang muốn tìm hiểu cách chọn kênh truyền thông phù hợp cho doanh nghiệp mình, hãy ghé qua Smartcom – bạn có thể sẽ tìm thấy một góc nhìn khác đáng để suy ngẫm, thay vì tiếp tục chạy theo thứ gọi là “cuộc đua”.